Hở hàm ếch: Nguyên nhân, cách nhận biết và phương pháp điều trị

Hở hàm ếch (sứt môi) là một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến nhất, ảnh hưởng tiêu cực đến thể chất cũng như tinh thần của trẻ. Với sự tiến bộ của y học ngày nay, nhiều phương pháp được nghiên cứu đã điều trị hiệu quả biến chứng này. Bố mẹ đã nguyên nhân và cách điều trị ra sao chưa? Cùng iPREG tìm hiểu qua bài viết tổng hợp dưới đây.

Xem thêm: Bệnh tim bẩm sinh là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Dị tật hở hàm ếch là gì?

Dị tật hở hàm ếch (Cleft Palate – CDC Hoa Kỳ) là một trong những dị tật bẩm sinh làm biến dạng khuôn mặt của trẻ. Đây là tình trạng các mô của miệng và môi không hình thành thích hợp trong quá trình thai nhi phát triển, tạo nên khe hở giữa vòm miệng và khoang mũi.

Dị tật bẩm sinh hở hàm ếch có thể diễn ra riêng lẻ hoặc kèm theo hiện tượng sứt môi. Đây là tình trạng các bộ phận trên khuôn mặt hình thành nên phần môi hở, thay vì khép kín với nhau. Một số trường hợp khác đường tách có thể hình thành trong vòm miệng.

Dị tật hở hàm ếch ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?

Trẻ bị dị tật hở hàm ếch tùy vào mức độ khe hở rộng hay hẹp, hoàn toàn hay không hoàn toàn mà sẽ có những ảnh hưởng sau đây:

• Về thể chất: Khả năng nghe kém, nói dễ bị ngọng, khó bú, khó ăn…
• Về vẻ ngoài: Làm biến dạng môi, mũi, xương hàm, làm xô lệch răng, sai khớp cắn, ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt.
• Về tâm lý: Trẻ dễ tự ti, mặc cảm về bản thân, chán nản, khó hòa đồng,…

Tật hở hàm ếch nếu không được chữa trị sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

Xem thêm: Bệnh thủy đậu ở trẻ em: Dấu hiệu và cách chữa hiệu quả

Nguyên nhân gây dị tật hở hàm ếch

Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được chứng minh nhưng theo các nhà nghiên cứu, yếu tố môi trường và di truyền là hai tác nhân chính gây nên dị tật hở hàm ếch, cụ thể như sau:

• Yếu tố di truyền: Hở hàm ếch di truyền ở trẻ có thể là do bố mẹ hoặc người cận huyết thống cũng bị dị tật sứt môi, hở hàm ếch. Trong một số trường hợp khác, yếu tố di truyền kết hợp với các tác động ngoại cảnh mới góp phần gây ra dị tật này.
• Yếu tố môi trường: Sống trong môi trường độc hại, tiếp xúc với hóa chất, tia phóng xạ.
• Mẹ bị nhiễm virus: Rubella, cảm cúm,… trong 3 tháng đầu mang thai.
• Mẹ sử dụng vitamin A quá liều: Có thể khiến thai nhi mắc dị tật hở hàm ếch, thậm chí nguy cơ cao gây quái thai.
• Chất kích thích: Mẹ bị nghiện sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá,…
• Bố và mẹ mắc bệnh: Bố mẹ mắc các bệnh như lậu, giang mai nhưng không điều trị triệt để.

Xem thêm: Vitamin A cho bà bầu: Bổ sung đúng cách, tránh ngộ độc

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc dị tật

Ngoài những tác nhân chính trên đây, có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh ở trẻ như:

• Mẹ gặp vấn đề tâm lý: Mẹ thường xuyên bị căng thẳng, lo lắng, suy nghĩ nhiều.
• Chế độ dinh dưỡng: Chế độ ăn uống của mẹ thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết như axit Folic, vitamin B12, B6,…, mẹ bị suy dinh dưỡng.
• Tuổi tác: Bố mẹ có con khi đã lớn tuổi, sức khỏe không được đảm bảo.

Xem thêm: Giải đáp: Độ tuổi lý tưởng nhất để mang thai cho bố mẹ

Nhận biết dị tật hở hàm ếch qua những triệu chứng gì?

Thông thường, sau khi sinh, một vết nứt ở môi hay vòm miệng sẽ được xác định ngay ở các dạng thức sau:

• Một vết nứt ở môi và vòm miệng ảnh hưởng đến kết cấu của khuôn mặt. Có thể là hở hàm ếch 1 bên hoặc hở hàm ếch 2 bên.
• Xuất hiện một rãnh nhỏ ở môi hoặc kéo dài từ môi qua vòm miệng vào dưới mũi.
• Vết nứt xuất hiện trên vòm miệng nhưng không ảnh hưởng đến vẻ ngoài khuôn mặt.

Các phương pháp chẩn đoán dị tật hở hàm ếch

Dị tật hở hàm ếch có thể được chẩn đoán trước khi sinh bằng phương pháp siêu âm thai. Đây là xét nghiệm sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của thai nhi. Khi phân tích các hình ảnh, bác sĩ có thể nhận ra cấu trúc khuôn mặt có gì khác biệt hay không.

Vào khoảng tuần thứ 13 của thai kỳ, siêu âm có thể phát hiện trẻ bị sứt môi. Khi trẻ lớn hơn, việc chẩn đoán chính xác khe hở môi sẽ dễ dàng hơn. Sau khi siêu âm cho thấy có khe hở, bác sĩ có thể tiến hành phương pháp chọc ối để chẩn đoán chính xác hơn.

Xem thêm: Nứt đốt sống là gì? Nguyên nhân và biện pháp điều trị

Các phương pháp điều trị dị tật hở hàm ếch hiệu quả

Điều trị dị tật hở hàm ếch với mục đích là cải thiện khả năng nghe nói, ăn uống cũng như lấy lại diện mạo bình thường cho trẻ. Phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay chính là phẫu thuật chỉnh hình.

Thông thường, các bước điều trị sẽ lần lượt là: sửa môi (trong vòng 3 – 6 tháng đầu), sửa chữa hở hàm ếch (trẻ được 12 tháng tuổi hoặc sớm hơn), phẫu thuật tiếp theo (giữa 2 tuổi và cuối thời thiếu niên).

Các biện pháp phẫu thuật

• Phẫu thuật sửa môi: Bác sĩ sẽ tiến hành rạch 2 bên khe hở và tạo ra các vạt mô. Sau đó sẽ khâu chúng lại với nhau, bao gồm cả cơ môi để tạo ra hình dạng, cấu trúc và chức năng môi bình thường. Sau phẫu thuật có thể để lại sẹo nhỏ dưới mũi.
• Phẫu thuật sửa vòm miệng: Đây là phẫu thuật đóng tách và xây dựng lại vòm miệng. Bác sĩ sẽ rạch hai bên khe hở và sắp xếp lại mô và cơ. Sau khi sửa chữa xong sẽ được khâu kín lại.
• Phẫu thuật ống tai: Cuộc phẫu thuật này sẽ bao gồm việc đặt các ống nhỏ hình ống trong màng nhĩ để tạo lỗ mở, hạn chế sự tích tụ chất lỏng. Việc đặt ống tai sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh tai mãn tính, dẫn đến mất thính giác ở trẻ.
• Phẫu thuật tái tạo ngoại hình: Đây là phẫu thuật bổ sung để cải thiện hình dạng của miệng, môi và mũi.

Ngoài ra, khi trẻ lớn hơn cũng có thể thực hiện một số phẫu thuật khác như ghép xương ổ răng, phẫu thuật chỉnh hình xương, phẫu thuật mũi,…

Phẫu thuật có thể cải thiện đáng kể những ảnh hưởng của dị tật hở hàm ếch cho sự phát triển của trẻ.Tuy nhiên, đây cũng là phương pháp tiềm ẩn nhiều rủi ro như chảy máu, nhiễm trùng, mở rộng sẹo, tổn thương tạm thời hoặc vĩnh viễn các dây thần kinh, mạch máu,…. Bố mẹ cần lựa chọn cơ sở y tế uy tín và chuẩn bị đủ tài chính trước khi tiến hành phẫu thuật cho con.

Chăm sóc trẻ sau mắc dị tật hở hàm ếch như thế nào?

Thời kỳ sơ sinh

Trẻ bị hở hàm ếch giai đoạn này thường sẽ bú lâu hơn trẻ bình thường, vì vậy mẹ cần chuẩn bị bình bú chuyên dụng cho bé. Nên cho trẻ bú nhiều lần hơn, giảm thời gian bú lại để tránh khiến bé mệt mỏi và kiệt sức.

Xem thêm: Bệnh quai bị ở trẻ em: Triệu chứng và cách điều trị

Trước khi phẫu thuật

Trước khi phẫu thuật khe hở môi, vòm miệng, trẻ sẽ được điều trị chỉnh hình. Bác sĩ sẽ làm một khí cụ chuyên biệt vừa khít với miệng, được cố định nhờ sự ôm khít với vòm miệng cứng, ngách tiền đình và băng dính hai bên má. Dụng cụ này sẽ giúp trẻ dễ bú, giảm rủi ro trẻ bị sặc sữa.

Tùy theo tình trạng mỗi trẻ mà bác sĩ sẽ thực hiện thêm các chỉnh hình nâng cao như làm tròn cánh mũi, dựng thẳng cánh mũi, ngăn lưỡi không chui vào khe hở,…. Trẻ trước khi phẫu thuật cần được đảm bảo sức khỏe tốt nhất. Vì vậy, bố mẹ cần lưu ý đến chế độ dinh dưỡng, đảm bảo bình sữa, dụng cụ hút sữa được vệ sinh sạch sẽ.

Sau khi phẫu thuật hở môi

Sau khi phẫu thuật, vết mổ cần được vệ sinh sạch sẽ hằng ngày. Hạn chế tác động lên vết mổ như va đập, cào xước,.. Đặc biệt không được để trẻ động vào vết mổ.

Nếu xuất hiện tình trạng viêm mũi, chảy máu mũi, nước mũi cần được điều trị ngay để hạn chế nhiễm trùng. Dùng thìa để cho trẻ ăn sữa, sau 2 tuần mới bắt đầu dùng bình bú chuyên dụng. Trong 1 năm đầu sau phẫu thuật nên hạn chế đi nắng.

Sau khi phẫu thuật hở vòm miệng

Nên cho trẻ ăn thức ăn mềm như sữa, cháo nhuyễn trong 2 tuần đầu sau phẫu thuật. Trẻ có thể uống nước sôi để nguội, súc miệng làm sạch khoang miệng. Thời gian đầu hướng dẫn trẻ thổi ống tăng cường chức năng màn hầu và cơ hàm hầu. Khi trẻ được khoảng 4 tháng tuổi thường sẽ được khám và điều trị ngôn ngữ.

Khi trẻ lớn hơn

Hỗ trợ trẻ chăm sóc răng miệng thật tốt Điều trị phát âm, viêm tai giữa, chỉnh hình răng, xương hàm. Có thể tiến hành điều trị cả tâm lý. Khi trẻ trên 18 tuổi có thể tiến hành phẫu thuật chỉnh hình phức tạp hơn.

Như vậy, quá trình chăm sóc kết hợp điều trị trẻ bị dị tật hở hàm ếch cần được thực hiện liên tục từ khi trẻ sơ sinh đến khi trưởng thành để đạt được kết quả tốt nhất.

Phòng ngừa dị tật hở hàm ếch

Dị tật hở hàm ếch có thể được phòng ngừa bằng các hoạt động sau:

• Thực hiện xét nghiệm chọc ối để phát hiện sớm các dị tật bẩm sinh như dị tật hở hàm ếch.
• Tìm đến bác sĩ nhờ tư vấn về di truyền nếu gia đình có tiền sử bị dị tật.
• Uống vitamin tổng hợp trước và trong thời kỳ mang thai có thể làm giảm nguy cơ trẻ mắc dị tật hở hàm ếch.
• Mẹ không nên hút thuốc, uống rượu bia trong giai đoạn mang thai.

Những thông tin trên đây mong rằng sẽ giúp bố mẹ hiểu thêm về dị tật hở hàm ếch. Từ đó, có thể phòng ngừa hiệu quả cũng như chăm sóc trẻ đúng cách nếu lỡ may trẻ có mắc phải dị tật này.

Mẹ có thể tham khảo thêm

• 10 loại bệnh cần được chữa trị kịp thời trước khi mang thai
• Chửa trứng (Thai trứng) là gì? Triệu chứng và cách điều trị
• Độ mờ da gáy: Cách đo, chỉ số bao nhiêu là bình thường?
• Hội chứng Down: Nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả
• Rau tiền đạo (nhau tiền đạo): Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị